Oto, co siędziejew tymeksperymencie:maź, którawłaśnie zostałastworzona towłaściwieniezwykłypolimer, który został tak stworzonynapotrzeby
tego zestawu, bydziałał w takniesamowity sposób. Mówiącwielkimi słowami światanauki określającymi to, cowłaśniemieliśmyokazjępodziwiać,
grypowesmarki wproszku łącząw sobiegąbczastewłaściwości polimerówpoliakrylamidowychorazwłaściwości wiązańmolekularnychkopolimerów
akrylowych. Brzmi skomplikowanie?Prostymi słowamimożna rzec, że smarki wproszkudziałają jakgąbka; wsiąkawniedużowody i cząsteczki łączą
sięwdługie łańcuchy. Generalnie,można łatwodostrzec, żemaź lgniedosiebie i jest bardzo sprężysta.
Cosedějev tomtopokusu: Hlen, který jsteprávěvyrobili, jeskutečněmimořádnýpolymer, speciálněvyvinutýpro tentoexperimentální set, achováse
neobvyklým způsobem. Názvoslovím velkévědybychom tonazvali, žeSopel vprášku kombinujehoubovité vlastnosti polyakrylamidovýchpolymerů
smolekulárními spojovacími vlastnostmi akrylovýchkopolymerů. Chápete, ne?Přeloženodo lidské řeči to znamená, žeSopel vprášku se chová jako
houba, natáhnedo sebehodně vodya spojujemolekulydodlouhých řetězců. Vidíte, že lpí nasobě a jeopravdupružný.
Čo sadeje v tomtopokuse: Hlien, ktorý stepráve vyrobili, jeskutočnemimoriadnypolymér, špeciálnevyvinutýpre tentoexperimentálny set, a
chovásaneobvyklým spôsobom. Názvoslovím veľkej vedyby sme tonazvali, žeSopeľ vpráškukombinujehubovitévlastnosti polyakrylamidových
polymérovsmolekulárnymi spojovacími vlastnosťami akrylových kopolymérov. Chápete, nie?Preloženédo ľudskej reči to znamená, žeSopeľ v
prášku sachováakohuba, natiahnedo seba veľavody a spájamolekulydodlhých reťazcov. Vidíte, že lepiana seba a jeozaj pružný.
Mi történik ebbenakísérletben:A trutyi, amelyetmost csináltál valójában egy különlegespolimer. Ezt az anyagot kimondottanehhez akészlethet
alakítottákúgy, hogy szokatlanmódonviselkedjen.A látottakhoz kapcsolódó tudományosmagyarázat az, hogyaz influenzás takonypor a
poliakrilamidpolimerekszivacsos jellegét ötvözi az akril kopolimerekmolekulaegyesítő tulajdonságaival. Nem érted?Magyarul annyi az egész, hogy
az influenzás takonypor úgyviselkedik,mint egyszivacs. Sokvizet szívott fel, és amolekulákat hosszú láncokká egyesítette.Az anyag igazából saját
magához tapad ésnagyon ruganyos.
Dzumowewrzody/Morovévredy/Morovévredy/Pestiseskelések
.
,
ˇ
●WXIVwieku nadeszła straszliwa choroba, nazwana czarną śmiercią.
PowstaławAzji w latach1340-tych i szybko rozprzestrzeniła się doAfryki oraz
na całymobszarzeEuropy.
Zarażonym ludziom na początkupojawiały się na ramionach i szyjach czerwone
kropki z czarnymi punkami po środku. Dręczyły ichwysokie gorączki. Innymi
ponurymi efektami pobocznymi mogły być: gangrena, pękające gruczoły
wypełnione ropą oraz dosłowne rozpuszczanie się płuc. Ludzie stawali się coraz
bardziej chorzy, ażw końcu umierali.
W ciągu zaledwie2 lat, zaraza ta spowodowała śmierć 25milionów ludzi.W
ciągu 10 lat, czarna śmierć zabiła ponad jedną trzecią populacji Europy. Umiesz
sobiewyobrazić przerażenie ludzi żyjącychw tamtych czasach?Wszędziebyli
chorzy. Całe rodziny, a nawet całewsie znikały z powierzchni ziemi.
Początkowo, ludzie próbowali bronić się zamykając drzwi. Nosili kwiaty by
ochroniły ich przed zapachemmartwych i umierających. Niebo było pełne
popiołu, gdyż ludziepalili domy pełne zwłok. Próbowano opanować i zdusić
zarazę paląc całewsie, lecz nic niedziałało.
Ataki zarazy zdawały się nadchodzić cyklicznie. Gdy tylko ludziomwydawało
się, że to już koniec, nowe uderzenie choroby spadało namiasta, a zmiast
przechodziło dowiosek.
Ludzie niemieli pojęcia, że tym, coprzenosiło chorobę, są zainfekowane
szczury. Sądzili że to karaodBoga nałożonananich za grzeszne życie!
Wierzyli, że jeśli jesteś złym człowiekiem, wówczas dosięgnie cię plaga i
umrzesz.
Wmiastachbyło najgorzej z powodu brakuhigieny i urządzeń sanitarnych.
Ludziewyrzucali swoje odpadki prosto naulicę. Szczurom, zbiegłym ze statków
zacumowanychwporcie, miastawydawały sięwspaniałymmiejscem do
znajdowaniapożywienia.
Kolejneataki czarnej śmierci trwały przez następne 200 lat, lecz ich przyczynę
odkrytodopierowXXwieku. Dziś ta zaraza zwana jest dżumą, lecz na
szczęście dysponujemy już szczepionką nawypadek epidemii.
●V 14. storočí udrela hrozná nákaza. Ľudia ju nazvali Čierna smrť. Začala v
Ázii okolo roku 1340 a rýchlo sa rozšíriladoAfriky a do celej Európy.
U nakazených ľudí sanajprv objavili červené kruhy s tmavými škvrnami
v stredena rukácha krku, nasledované vysokou horúčkou. Ďalšie hrozivé
vedľajšie účinky zahrňovali pukajúce, hnisom naplnené vredy, sepsiu (celkovú
otravu) a pľúca, ktoré sa doslova rozpustili. Postihnutý trpel čímďalej viac a
potom zomrel.
Za iba2 roky zomrelona túto epidémiu25miliónov ľudí. Za 10 rokovmor zabil
viac ako tretinueurópskej populácie. Dokážete si predstaviť, akýmuseli mať
ľudia zmoru strach?Chorí ľudiaboli všade. Celé rodiny adokonca i celé dediny
boli zničené.
Z počiatku sa ľudia snažili chrániť tým, že sa zamkli doma. Priniesli kvetiny, aby
prekryli pachmŕtvych a umierajúcich. Oblohabola tmavá od popola, ako ľudia
pálili domy plnémŕtvych. Celé dediny boli vypálené, aby sa zabránilo šíreniu
nákazy, ale nič nepomohlo .
Zdalo sa, že choroba prepuká v cykloch.Akonáhle to vyzeralo, že jepo
všetkom, prepukla vmestenová epidémiaa zmiest sa presunula do dedín.
Ľudia nevedeli, že ochorenie prenášajú nakazené krysy. Považovali ho zaboží
trest za to, že sa nechovajú dobre. Verili, že zlý človek dostanemor a zomrie.
Mestá boli zasiahnuté najhoršie, pretože nemali žiadnu kanalizáciu. Ľudia
hádzali odpadky vonnaulicu. Krysám pochádzajúcim z lodí zakotvených v
prístave, muselomesto pripadať ako fantastickémiesto plné jedla.
Morovéepidémie trvali 200 rokov, ale príčinamorubolaobjavenáaž okolo roku
1900. Dnes totoochorenienazývame dýmejovmor. Máme to šťastie, že v našej
dobe existuje očkovanie, pokiaľ bymormal znovuprepuknúť.
●Ve 14. století udeřilahrozná nemoc. Lidé ji nazvali Černá smrt. Začala vAsii
okolo roku1340 a rychle se rozšířiladoAfriky a do celéEvropy.
Unakažených lidí se nejdříveobjevily červené boule s tmavými skvrnami
uprostředna rukou a krku, následované vysokouhorečkou. Další hrozivé
vedlejší účinky zahrnovaly pukající hnisemnaplněné vředy, sepsi (celkovou
otravu) a plíce, které se doslova rozpustily. Nemocný trpěl čím dál více apak
zemřel.
Zapouhé2 roky zemřelona tutoepidemii 25milionů lidí. Za10 let mor zabil
vícenež třetinu evropské populace. Dokážete si představit, jakýmuseli mít lidé
zmoru strach?Nemocní lidé byli všude. Celé rodiny a dokonce i celé vesnice
byly zničeny.
Zpočátku se lidé snažili chránit tím, že se zamkli doma. Přinesli květiny, aby
překryly pachmrtvých aumírajících. Oblohabyla tmavá odpopela, jak lidépálili
domy plnémrtvých. Celé vesnice byly vypáleny, aby se zabránilo šíření nákazy,
ale nic nepomohlo.
Zdálo se, že choroba propuká v cyklech. Jakmile to vypadalo, že jepo všem,
propukla veměstě nováepidemie a změst se přelila do vesnic.
Lidénevěděli, ženemoc přenášejí nakažené krysy. Považovali ji zaboží trest za
to, že se nechovají dobře. Věřili, že špatný člověk dostanemor a zemře.
Města byla zasaženanejhůře, protoženeměla žádnou kanalizaci. Lidéházeli
odpadky vennaulici. Krysepocházející z lodi zakotvené v přístavumuselo
město připadat jako fantastickémístoplné jídla.
Morovéepidemiepokračovaly po 200 let, alepříčinamorubylaobjevena až
okolo roku 1900. Dnes toto onemocnění nazývámedýmějovýmmorem. Máme
to štěstí, že v naší doběexistujeočkování, pokudbymorměl znovupropuknout.
●A14. században borzalmas kór ütötte fel fejét.Abetegséget az emberek
feketehalál néven emlegették.Az 1340-es években, Ázsiában kezdődött, és
Európán keresztül Afrikába is villámgyorsan átterjedt.
Abetegséggel fertőzött emberek karjain és nyakán először vörös, kör alakú
foltok jelentekmeg, közepük fekete színű volt.A fertőzötteket magas láz
gyötörte.Abetegséget olyan borzalmas tünetek kísérték, mint az üszkösödés, a
rengeteg gennytől szétrobbanó nyirokcsomók és a szó szerint szétolvadó tüdők.
Az emberek egyre betegebbek lettek, míg végül belehaltak a ragályba.
Mindössze két év leforgásaalatt 25millióember halálát okozta a pestis. 10év
alatt Európa lakosságának harmada ebben a betegségben lelte halálát. Gondolj
csak bele, milyen rettegésben élhetett mindenki! Bármerrement az ember,
mindenhol betegekbe botlott. Egész családok, sőt, egész falvak pusztultak ki.
Az emberek eleintebezárták ajtóikat, így próbálták védeni magukat. Virágot
hoztak, hogy elnyomják aholtak és ahaldoklók szagát.Az eget hamu töltötte
meg, mert felgyújtották azokat a házakat, ahol mármindenki meghalt. Egész
falvakat égettek porig, hogymegfékezzék vagy elpusztítsák a kórt, deminden
próbálkozás hasztalannak bizonyult.
Abetegség hullámokbanérkezett.Amikormármindenki azt hitte, hogy vége
van, a kór újra terjedni kezdett a városokban, onnanpedigeljutott a falvakba.
Az emberek nem tudták, hogy abetegséget a fertőzött patkányok terjesztik.
Úgy hitték, hogy Isten bünteti őket az elkövetett bűnökért.Azt gondolták, hogy a
rossz embert eléri abetegség, ésmeghal.
Apestis az ott uralkodó higiénés helyzet miatt a városokat sújtotta leginkább.
Az emberek az utcára dobálták a szemetet, így a kikötőbenállomásozóhajókon
érkező patkányok bőségesen találtak ennivalót.
Apestisjárvány 200évig időről-időre kitört, deaz oka egészenaz 1900-as
évekig ismeretlenmaradt. Ezt a betegséget ma bubópestisnek nevezzük, és
szerencsére létezik védőoltás arraaz esetre, ha valaha újabb járvány törne ki.
